Türk Dünyası ve Türkçe Öğretimi

EVLİYA MENKIBELERİNDE YILAN SEMBOLİZMİ

Kübra GÜVEN — 2024-06-30

Menkıbelerde sıklıkla sembolik anlamlar yüklü hayvanlar ve doğa olaylarıyla ilgili anlatılara rastlanmaktadır. Yılan da bu menkıbelerin önemli sembollerinden biridir. Hem tasavvufi anlamda hem de sembolik anlatımlarda yılan farklı temsillerle karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede, yılan sembolizmi üzerinde odaklanılarak yılanın tasavvufi ve sembolik anlamlarına değinilmiştir. Bu sembolün tasavvuftaki rolü, klasik Türk şiirinde ve âşık şiirindeki yansımaları üzerinde durularak yılanın edebiyattaki yeri tespit edilmiştir. Ardından, yılan sembolizminin menkıbelerdeki rolünü, mitolojideki ve divan edebiyatındaki yansımaları ile sembolizminin derinliğini ve etkisini anlamak adına kapsamlı bir inceleme yapılmıştır. Bu bağlamda, 12 ciltlik Evliyalar Ansiklopedisi’nde yer alan menkıbeler üzerinden yılan sembolizminin farklı kültürlerdeki ve edebî anlatılardaki yansımaları incelenerek bu canlının insan düşüncesindeki yeri ve etkisi ortaya konulmuştur.

TÜRKLERİN YEDİ ANASI: TÜRK MİTOLOJİSİNDE YEDİ TANRIÇA

Büşra İNAN — 2024-06-30

Türk mitolojisi, Türk kültürünün ve yaşam sisteminin oluşmasında önemli bir yere sahiptir. Günümüzde neo-paganizm etkisiyle kadim kültürlere olan ilginin Türk mitolojisine duyulan merakı da olumlu yönde etkilenmiştir. Bunun sonucunda Türk mitolojisi hakkında doğru bilgiye ihtiyaç artmaktadır. Bahsedilen faktörler Türk mitolojisi çalışmalarını önemli kılmaktadır. Türk mitolojisinde pek çok dişi varlık olduğu bilinmektedir. Özellikle tanrıçalar, mitolojide ve kadim Türklerin yaşamında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışma; mitlerde, yazıtlarda, destanlarda adı geçen ve kadim Türklerin inanç sisteminde kapladıkları alan göz önünde bulundurularak seçilen; Ulu Ana, Yer Ana, Ak Ana, Ağaç Ana, Umay Ana, Küneş ve Aan Darhan Hatun olmak üzere toplamda yedi tanrıçayı konu edinmektedir. Doküman inceleme yöntemiyle tanrıçaların özellikleri sıralanarak tanrıçaların benzerlik ve farklılıklarının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda incelenen kaynaklardan edinilen bilgilerin ışığında Türklerin inanç sisteminde ve yaşayışında ana tanrıça figürünün önemli bir yere sahip olduğu sonucuna varılmıştır. İncelenen mitler ve ulaşılan sonuçlar göz önüne alındığında ilk Türklerin inanç sisteminde anaerkil yapının dikkat çekici bir boyutta olduğu gözlemlenmiştir.

RÜSTƏM BEHRUDİ YARADICILIĞINDA TÜRKÇÜLÜK İDEYALARI

Zaman Abbaslı — 2024-06-30

Rüstəm Behrudi (Rüstəm Hidayət oğlu Alməmmədov) 1957-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad şəhərinin Behrud kəndində anadan olub. Doqquz qardaşın ən böyüyü olan Behrudi ibtidai təhsilini yaşadığı kənddə almışdır. Rüstəm Behrudi Azərbaycan ədəbiyyatının ən mühüm yaşayan şairlərindən biridir. Şair təkcə Azərbaycanda deyil, bütün Türk dünyasında şeirləri ilə tanınır. Rüstəm Behrudinin Azərbaycanın istiqlal hərəkatları zamanı söylədiyi şeirlər cəmiyyətin hiss və düşüncələrini ifadə etmiş və sənətkarı Azərbaycan xalqı arasında sevdirmişdir. Rüstəm Behrudinin əsərlərinin ən əsas xüsusiyyəti dilin aydın, sadə, səmimi və anlaşılan olmasıdır. Behrudi əsərlərində istifadə etdiyi bu aydınlıq və başa düşülənin iki əsas səbəbi var. Biri onun Azərbaycan Türkcəsindən aydın şəkildə istifadə etməsi, ikincisi isə məşğul olduğu mövzuların bütün Türk dünyası tərəfindən asanlıqla başa düşülməsidir. Bir sözlə, şeirlərində hər kəsin anlaya biləcəyi dilə üstünlük verib. Rüstəm Behrudi Türk dünyasında şeirləri ilə tanınan bir addır. Onun poeziyasında Türklük, Türk dastanları, önəmli Türk böyükləri, Turançılıq, Türk dövlətlərinin halları və s. əsas məsələlər olmuşdur. Rüstəm Behrudinin şeirinde yer alan əsas hiss vətən və millət sevgisidir. Rüstəm Behrudi dövrünün hadisələri, ictimai-əxlaqi problemlər qarşısında səssiz qalmır və bunları şeirlərində dilə gətirir. Onun şeirlərində milli mənsubiyyət, vətənpərvərlik, tarixi mənbələr, əsrlər boyu Türklərin və Azərbaycanın tarixindəki rolu kimi mövzular əsas rol oynayır. Şair bu hissləri mənim üçün “Turan və məmləkət sevgisindən böyük heç nə yoxdu bu yer üzündə “ deməklə ifadə edir. Rüstəm Behrudi bir çox şeirlərinin mövzusuna Turanı daxil etmişdir. Rüstəm Behrudi bilir ki, Turan idealına yalnız mübariz ruhla nail olmaq olmaz, Turana çatmaq üçün güclü mədəniyyət, güclü iqtisadiyyat və kültür bazası lazımdır. Bu vəziyyət onun şeirlərində əski Türk adət-ənənələrinin bu qədər hakim olmasına şərait yaratmışdır. Rüstəm Behrudi Türklərin bir birlik içində olmadığını da bir çox şeirində dilə gətirmişdir. Onun sözlərinə görə, Turanın qarşısında ən böyük maneə öz aralarında olan ayrılıqlardır. Gənç yaşlarından qələm tutan Rüstəm Behrudi, 1980-ci ilə qədər “Ulduz” və “Azərbaycan” jurnallarında, “Ədəbiyyat” və “İncəsənət” qəzetlərində çap etdirilən şeirləri onu qlobal platformada məşhurlaşdırmışdır.

AHMET HAMDİ TANPINAR’IN HİKÂYELERİNDEN TÜRKÇE SÖZLÜK’E KATKILAR (BİRLEŞİK FİİL KURULUŞUNDAKİ DEYİMLER)

YEŞİM AYDOĞDU — 2024-06-30

Canlı bir varlık olan dil, hem binlerce yıllık süregelen mevcut yapısını korumakta hem de sürekli gelişmekte ve değişmektedir. Dilin bütün bu birikimi söz varlığını meydana getirmektedir. Bir dilin ne kadar zengin olduğunu gösteren temel unsur söz varlığıdır. Varlığını asırlar öncesine kadar dayandırdığımız Türkçe dünya dilleri arasında en zengin söz varlığına sahip dillerdendir. Türkçe yazıp söyleyen yazar ve şairler söz varlığının zenginleşmesinde önemli rol oynarlar. Söz varlığı içinde yer alan deyimler, kültürel birikimin en önemli göstergelerinden biridir. Bu kalıplaşmış söz öbeklerinin farklı şekilde kurulduğu görülmektedir. Bu çalışmada sadece birleşik fiil kuruluşundaki deyimler ele alınmıştır.

Bu çalışmada Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Abdullah Efendi’nin Rüyaları adlı hikâye kitabı aracılığıyla Türkçenin söz varlığına kazandırdığı birleşik fiil kuruluşundaki deyimler tespit edilmiştir. Eserde yer alan Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Geçmiş Zaman Elbiseleri, Bir Yol, Erzurumlu Tahsin, Evin Sahibi hikâyelerinde tespit edilen 30 birleşik fiil kuruluşundaki deyim üzerinde durulmuştur. Çalışmada belgesel tarama (doküman metodu) yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmanın amacı tespit edilen deyimlerin Türkçenin söz varlığına kazandırılması ve güncel Türkçe Sözlük’e (2023) eklenerek kullanımlarının yaygınlaşmasını sağlamaktır.

“KAZAN BİG OĞLI URUZ BİGÜN TUTSAK OLDUĞI BOY”A UHUD GAZVESİ PENCERESİNDEN BİR BAKIŞ

Abdullah TOPCU — 2024-06-30

Dede Korkut Kitabı Türk kültür mirasının önemli eserlerinden biridir. Oğuzların hayatını ve dünya görüşünü aktaran eser, farklı alanlarda pek çok bilimsel araştırmaya kaynaklık etmiştir. Eserdeki inanç unsurları da araştırma konularından biri olmuş ve bu konuda farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Dede Korkut Kitabı’nda yer alan “Kazan Big Oğlı Uruz Bigün Tutsak Olduğı Boy” ile İslam tarihinin önemli olaylarından Uhud Gazvesi arasında çeşitli yönlerden benzerlikler bulunmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu benzerlikler üzerinde durularak Dede Korkut Kitabı’ndaki İslami unsurlar konusunda farklı bir yaklaşım sergilenmeye çalışılmıştır. İncelemeler sırasında, ele alınan Uhud Gazvesi’nin olay “Kazan Big Oğlı Uruz Bigün Tutsak Olduğı Boy”un kurgu oluşu göz önünde bulundurulmak kaydıyla, karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır.

YABANCILARA B2 SEVİYESİNDE TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE STORİGAMİ KULLANIMI: KARAMAN LİSESİ ÖRNEĞİ

Serap BAŞTUĞ — 2024-06-30

Türkçe öğretimine katkı sağlamak için başlatılan çalışma Karaman Lisesinde okumakta olan yabancı uyruklu öğrencilerle gerçekleştirilmiştir. Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin Türkçeyi doğru ve etkili kullanması hedeflenmiştir. Araştırmada yabancı uyruklu öğrenci seçiminde basit rastgele örneklem yöntemi kullanılmıştır. B2 seviyesinde sadeleştirilip storigamiyle anlatılan hikâyenin Türkçe öğretimine katkısı irdelenmiştir. Harflerden sözcük oluşturma oyunu oynanmış, storigami ile bal arısı yapılarak hikâye canlandırılmış, yapılan maket ev ile hikâyede yer alan mekân betimlenmiştir. Bal arısı yapımında klasik origamiden yararlanılmıştır. Yapılan anket ve doküman analizi neticesinde B2 seviyesinde metin oluşturulmaya karar verilmiştir. Çalışma 4 Afganistan, 1 Mısır, 1 Filistin, 1 Yemen, 2 Suriye, 1 Irak, 1 Özbekistan, 1 Sudan uyruklu olmak üzere toplam 12 yabancı uyruklu Karaman Lisesi öğrencisiyle gerçekleştirilmiştir. 2 Afganistan uyruklu öğrenci kardeştir. Bu öğrencilerden 7’si 9. sınıf, 3’ü 10. sınıf, 2’si ise 11. sınıfta okumaktadır. Çalışma öncesi gerekli izinler alınmıştır. Oluşturulan metin ve metni okuyup anlamaya yönelik sorular öğrencilere ilk sınav olarak uygulanmıştır. İlk sınavın ardından beş hafta boyunca etkinlikler gerçekleştirilmiştir. İkinci sınav uygulamıştır. İki sınav sonucu karşılaştırıldığında storigami ve uygulanan etkinliklerin Türkçe öğretimine katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Билим берүү жана ишкердик: реалдуу экономикага таасир берүү системалары

Чолпонай Муратова — 2024-06-30

Билим берүү жана ишкердик өлкөнүн экономикасын калыптандырууда чечүүчү ролду ойнойт. Бул статьяда билим берүү менен ишкердик ортосундагы татаал өз ара аракеттенүүнү жана алардын реалдуу экономика тайгизген таасири, жарандардын финансылык сабаттуулугу туралуу сөз болот. Билим берүү тутумдары ишкердикке, ой жүгүртүүгө жана жүрүм-турумга кандай таасир этээрин, ошондой эле ишкердик экономикалык өсүшкө жана инновацияларга кандай салым кошуп, алардын өз ара байланышына ар тараптуу анализ берүүнү максат кылабыз.

ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ СЛОВАР - DREVNETYURKSKİY SLOVAR – ESKİ TÜRKÇENİN SÖZLÜĞÜ

Yusuf GÜNDÜZ — 2024-06-30

“Drevnetyurkskiy Slovar”, 1969 yılında Rus Türkologlar tarafından yayımlanmış bir sözlüktür. Sözlük etimoloji sözlükleri arasında yer alır ve birçok etimolojik makalede kullanılmaktadır. Çeşitli tanıtım yazılarında eser hakkında bilgiler verilmiştir. Ancak bu bilgiler eserin kullanımına yardımcı olacak nitelikte değildir. Bu nedenle yazımızda eserin tanıtımı, özelliği ve kullanımını kolaylaştırıcı bilgiler verilmiştir. Özellikle bilinmeyen yönlerine vurgu yapılmıştır. Eserin günümüzde bilimsel bir çevirisinin yapılmamış olmasının nedenleri sorgulanmıştır. Eserin ana özelliği, sözlükteki bütün madde başlarında etimolojik tahlil yapılmış olması değil bütün madde başlarının hangi kaynakta geçtiğine dair bilgi verilmiş olmasıdır. Bu bakımdan birçok araştırmacı tarafından kullanılagelmiştir.