Divan Edebiyatı Nazım Türleri Üzerine Bibliyografya Çalışması

Özet

Doğuşundan günümüze kadar gerek akademik çalışmalarda gerek günlük yazılarda süreklilik sağlamıştır. 13. yy. Fars edebiyatı ile başlayan bu süreç son dönem de daha yaygın olarak kullanılmıştır. Nihayetinde kullanımın çok çeşitli alanlarda olması ve büyük yer kaplaması konunun detayları ile araştırmasını gerekli hâle getirilmiştir. Bu çalışmanın başlıca amacı divan edebiyatı nazım türlerini genel ifade ile ortaya koymaktır. Bu tema ile birlikte akademik birikimi kapsamlı bir şekilde değerlendirmektir. Araştırmalar 1990-2024 yıllara arasında verilen eserler üzerinden yapılmıştır. Bu çalışmalar türlerine göre tasnif edilmiştir. Elde edilen veriler başlıklara ayrılarak; bildiri, makale, kitap, tez ve ansiklopedi maddesi; olarak değerlendirilmiştir. Divan edebiyatı nazım türleri içerisinde tevhid, münâcât, na’t, mevlid, hilye, methiye, fahriye, hicviye, mersiye, nazire, tehzil, sâki-nâme, sûr-nâme, lügat, lügaz, muamma, mektup, mahlasname, rahşiye, hicviye gibi nazım türlerini bulunmaktadır. Bu nazım türleri her ne kadar divan edebiyatı alanındaki kişilere hitap ediyor olarak gözükse de aslında her biri kendi içerisinde çok farklı alanlarda kişi ya da kişilerce araştırılmış ve anlatılmıştır. Bunu şu şekilde açıklayabiliriz; tevhid, Allah’ın varlığını ve birliğini, Allah’tan başka ilah olmadığını anlatan edebî türlerdir. Tevhid kaside, gazel, kıta vb. şekillerde yazılabilmektedirler. Münâcât olarak Allah’a yalvarmak-yakarmak, dua etmek anlamlarına gelmektedir. Edebiyatımıza gazel, kaside, mesnevi, muhammes müseddes, kıta beyt gibi konusu Allah’a yakarış olan şiir türleridir. Na’t ise bir şeyi överek anlatmak, övgüyle bahsetmektir. Mevlid; bir kişinin doğuşu, doğduğu yer ve zaman, bir kimsenin doğuşu münasebeti ile yapılan törenlere denilir.  Hicviye denilince ise kişiyi, toplumu, bir âdeti, görülen kusur ve beceriksizlikleri açık veya kapalı bir şekilde yeren bir söz veya yazıya verilen addır. Bu yapılan çalışmalar divan edebiyatı nazım türlerinin kaynakçası açısından önem arz etmektedir.