Harezm Türkçesi Eserlerinde Geçen Eşya Adları ve Bu Adların Etimolojisi

Özet

Türk dili geçmişten günümüze, tarihî süreç içerisinde göç, savaş vb. nedenlerle farklı coğrafyalara yayılmış ve farklı gelişim çizgisi göstermiştir. Türkçenin yayıldığı alanlardan biri de Harezm bölgesidir. Bu bölgede 13. yüzyılda ortaya çıkan Harezm Türkçesi, yüzyıla kadar varlığını devam ettirmiştir. Harezm Türkçesinin en karakteristik özelliği bölgede farklı etnik unsurların bir arada bulunması nedeniyle karma bir dil yapısına sahip olması ve bir geçiş dili özelliği göstermesidir. Bu dönemin karma dil yapısı, Harezm Türkçesinin söz varlığını da zenginleştirmiştir. Bu söz varlığı içerisinde eşya adları da önemli bir yer tutmaktadır. Çalışmada, Harezm Türkçesi eserlerinde geçen eşya adlarına ve bunların etimolojisine yer verilmesi amaçlanmaktadır. Türk dilinin farklı dönemlerinde geçen eşya adları üzerine çalışmalar yapılmasına rağmen Harezm Türkçesinin bu açıdan incelenmemiş olması çalışmanın özgünlüğünü teşkil etmektedir. Çalışmada tarama yöntemi kullanılarak dönem eserlerinde geçen söz varlığı önce fişlenmiş daha sonra ise tasnife tabi tutulmuştur. Dönemin Mukaddimetü’l Edep, Kısasu’l-Enbiya, Mu’înü’l-Mûrîd, Husrev ü Şîrîn, Nehcü’l-Ferâdis, Sirâcü’l- Kulüp adlı eserleri ele alınmış ve eserlerin dizin kısmındaki eşya adları taranmıştır. Tespit edilen eşya adlarının etimolojisinde Sır Gerard Clauson, Tuncer Gülensoy ve Hasan Eren adlı araştırmacıların sözlüklerinden yararlanılmıştır. Tespit edilen terimler işlevlerine göre kendi içerisinde tasniflenmiştir. Sözcükler etimolojik olarak; Arapça, Farsça, Türkçe, Yunanca ve Moğolca olmak üzere belirtilmiştir. Böylece Harezm döneminin (13-15.yy) sosyal ve ekonomik hayatına eşya adları vasıtasıyla bir pencere aralanması amaçlanmaktadır.